Muốn đột phá, cần phải biết phá vỡ quy tắc

Đó là lý do tại sao mục tiểu sử, chuyên viết về giai đoạn thành lập công ty, luôn được đặt lên đầu lý lịch của các ông trùm tư bản. Đó là giai đoạn mà tính chất phác, sự nóng vội và thiếu vốn thường dẫn đến những hành vi có phần đáng ngờ và những tình huống khó khăn. Cũng bởi lẽ đó, 1 triệu đô la đầu tiên không chỉ là giai đoạn khó khăn nhất mà còn là giai đoạn thú vị nhất.

Ở tuổi 20, Richard Branson mưu đồ xuất khẩu đĩa bất hợp pháp, và trốn thuế gián thu. Công ty Virgin đã bị Cục thuế quan và thuế hàng hóa khám xét bất ngờ, còn Branson đã bị bắt và buộc phải nộp một khoản tiền lớn để tránh bị khởi tố.

Mark Pincus, ông chủ của công ty trò chơi mạng xã hội Zynga, công ty sắp tới đây sẽ chào bán cổ phiếu lần đầu (IPO) với giá trị vài tỷ đô la, cũng mới tiết lộ về thời gian kinh doanh đầu tiên của mình: “Tôi đã làm theo tất cả những gì được viết trong sách… chỉ để thu được tiền ngay tức thì.”

Ngay cả Jean-Paul Bucher, sáng lập chuỗi nhà hàng Flo, cũng được cho là đã đi quá giới cho phép trong kinh doanh từ những ngày đầu khởi nghiệp, và chỉ đến sau này ông mới cải tổ các phương pháp kinh doanh của mình.

Gây dựng doanh nghiệp từ hai bàn tay trắng luôn luôn khó khăn, và sức cám dỗ của việc đi đường tắt thì thật khó mà cưỡng lại, nhất là với các doanh nhân, những người có bản năng bùng nổ và phá vỡ quy tắc. Trong số họ, một số người là những con ngựa bất kham, hầu hết đều nóng vội, và đôi khi họ để tham vọng vượt quá những chuẩn mực hành vi của mình.

Tuy vậy, nếu mọi thứ chỉ được làm chính xác theo sách vở, thì rất ít nhà khởi nghiệp có thời gian để thực sự sản xuất và bán hàng. Ví dụ như ở Anh, các nhà sáng lập phải đối mặt với Luật công ty, một thể loại luật pháp dài nhất trong lịch sử nước Anh, cùng với mã số thuế dài vô địch thế giới. Tôi không tin là bất kỳ ai liên quan đến việc phát minh ra những thứ kinh khủng như thế lại có thể biết cách thiết lập hệ thống lương thưởng như thế nào. Và trong điều kiện kinh doanh khó khăn như vậy, chỉ những người nào khôn khéo và may mắn mới có thể thích nghi được.

Đức tính hữu dụng nhất trong những ngày đầu kinh doanh không phải là thấu hiểu giá trị đạo đức mà phải là khả năng lừa phỉnh, kiểu như nói với khách hàng “chắc chắn rồi, chúng tôi nhất định sẽ giao hàng đúng hẹn”, trong khi trên thực tế còn chưa biết phải làm như thế nào. Tại giai đoạn đầu của một công ty, đi đường tắt và sử dụng một chút mánh khóe là việc gần như không thể tránh khỏi. Bạn cần thuyết phục được khách hàng, nhà cung cấp và chủ cho thuê đất tin tưởng mình, thuyết phục nhân viên làm việc chăm chỉ cho mình, và các ngân hàng cũng như chủ đầu tư ủng hộ tầm nhìn của mình. Muốn thành công trong tất cả những việc đó, bạn phải có dũng khí, có khả năng thổi phồng sự việc và biết dàn xếp hành vi giữa chuẩn mực đạo đức và sự sống còn.

Tôi thấy khó mà thông cảm được với những tập đoàn khổng lồ vi phạm pháp luật. Họ sở hữu những nguồn lực và hệ thống khổng lồ để có thể làm việc đúng và khó mà có lời biện hộ nào cho việc đi chệch hướng đạo đức của họ. Xã hội cũng đang trở nên ít vị tha hơn: bạn có thể nhìn vào vụ lùm xùm mới đây của tập đoàn News Corp và tập đoàn dầu khí BP.

Dĩ nhiên, những nhà phê bình cao đạo thì kì vọng tất cả các công ty sẽ cư xử như thiên thần với tất cả mọi người. Quả thực, nhiều doanh nghiệp giờ đây phải chịu đựng những nhà quản lý quá khích đến nỗi việc họ vẫn tạo ra được lợi nhuận thật đáng ngạc nhiên. Nhưng, khi các doanh nghiệp lớn mạnh hơn, họ phải xây dựng một nền văn hóa hoàn toàn hợp pháp, như một phần cái giá phải trả cho quy mô và thành công của họ.

Kinh doanh nói cho cùng là sự lợi dụng những điểm thiếu hoàn hảo của thị trường một cách tàn nhẫn, trong khi vẫn đảm bảo không vi phạm pháp luật. Kinh doanh không phải hành động có thiên hướng thánh thiện, tuy vậy, nó vẫn là phương tiện giúp con người đi lên trong suốt 2 thập kỉ qua.

Theo Cafef